زۆر له‌زاناكانى بوارى زه‌ویناسى هه‌وڵیان داوه‌ كه‌ئاوى ده‌ریاكان بكه‌ن به‌هه‌ڵم وبزانن چه‌ند نیشتووى به‌هه‌ڵم بوو دروست ده‌بێت. ئه‌گه‌ر ئاوى ده‌ریا كرا به‌هه‌ڵم پاش ئه‌وه‌ى 60% ده‌بێت به‌هه‌ڵم ئه‌وا خاوى جیپسۆم () ده‌نیشێت وده‌بێت به‌كریستاڵ, كاتێك 90% ى بووبه‌هه‌ڵم ئه‌وا یه‌كه‌م جار به‌ردى خوێ(Halite ) ده‌بێت به‌كریستاڵ و كاتێك ئه‌و رِێژه‌ى به‌هه‌ڵم بوونه‌ده‌گاته‌ 95% ئه‌وا سیلڤایت (Sylvite ) وخاوه‌كانى مه‌گنیسیۆم ده‌نیشێن.
لێكۆڵینه‌وه‌ تازه‌كانى ناوده‌ریاى سپى ناوه‌رِاست وئه‌وبیرانه‌ى له‌قوڵیدا هه‌ڵكه‌ندراون ئه‌وه‌ده‌سه‌لمێنن كه‌چینێكى یه‌كجار ئه‌ستوور له‌جیپسۆم وهالایت له‌بنى ئه‌م ده‌ریایه‌دا نیشتوون كه‌له‌هه‌ندێك شوێندا ئه‌ستوورییه‌كه‌ى ده‌گاته‌2000مه‌تر. له‌رِووى زه‌ویناسیه‌وه‌ شیكردنه‌وه‌ى ئه‌م نیشتووه‌ ئه‌ستووره‌ ده‌گه‌رِێته‌وه‌ بۆ رِووداو ه‌كانى ته‌كتۆنى كه‌ناوبه‌ناو گه‌روى شاخى تاریقى (Straits of Gibraltar ) كردۆته‌وه‌ و ... زیاتر بخوێنه‌ره‌وه>>>

یۆرانیۆم به‌ماده‌یه‌كی خاوی بنه‌ڕه‌تی پڕۆگرامی ئه‌تۆمی داده‌نرێت، جا چ بۆ كاروباری سیڤیل بێت یان سه‌ربازی.

یۆرانیۆم له‌ چینه‌كانی نزیك سه‌ر ڕووی زه‌وی یان له‌ڕێگای كانزاییكردن له‌ناوه‌‌وه‌ی زه‌وی ده‌ستده‌كه‌وێت. هه‌رچه‌نده ماده‌ی یۆرانیۆم به‌شێوه‌یه‌كی سروشتی له‌زۆر شوێنی جیاوازی جیهاندا هه‌یه، به‌ڵام ڕێژه‌یه‌كی كه‌می به‌شێوه‌یه‌كی خاو هه‌یه، ئه‌وه‌ی بتوانرێت سوودی لێوه‌ربگیرێت.

كاتێك گه‌ردیله‌ دیاریكراوه‌كانی یۆرانیۆم به‌شێوه‌ی زنجیره‌یه‌ك تێكهه‌ڵچوون له‌ته‌ده‌بن، وزه به‌رهه‌مدێنێت و به‌‌م كرداره‌ش‌ ده‌وترێت "له‌تبوونی ناوه‌کی".

له كارگه ئه‌تۆمییه‌كاندا ئه‌م له‌تبوونی ناوه‌کییه به‌شێوه‌یه‌كی هێواش ڕووده‌دات، له‌كاتێكدا ئه‌م له‌تبوونی ناوه‌کییه له‌كاتی ته‌قینه‌وه‌ی چه‌كی ئه‌تۆمیدا به‌خێرایه‌كی مه‌زن ڕووده‌دات. له‌هه‌ردوو باردا ده‌بێت كۆنت ... زیاتر بخوێنه‌ره‌وه>>>

بیری زەمزەم شوێنەكەی لەدووری (21) مه‌ترە لە كەعبەی پیرۆز، توێژینەوەكان ئەوە دەردەخەن كە توانای دەردانی ئاوی ئەم بیرە دەگاتە 11- 18.5 لیتر لە یەك چركە. هه‌روه‌ها قووڵاییەكەی دەگاتە 30 مه‌تر و لە دوو بەش پێك دێت:

بەشی یەكەم: دەگاتە قوڵایی 12.8 م لە كونی بیرەكەو
بەشی دووەم: كەوا بەردی چیاكانی كون كردووە قوڵاییەكەی( 17.2)مه‌ترە.

وە قووڵایی ئاستی ئاو لە كونی بیرەكە دەگاتە نزیكەی 4 م، وە قووڵایی ئەو كانیەی ئاو دەڕژێنیتە ناو بیرەكە لە كونی بیرەكە دەگاتە13 م، وە لە سەرچاوە كانیەكە تا ژێرەوەی بیرەكە دەگاتە 17 مه‌تر.
لەسەردەمی نەزانی ئەم بیرە وون بوو، دیار نەما تاوەكو باپیری پێغەمبەرمان (محمد صلی علیە وسلم) كە شەوێك لە خەونی شوێنی بیرەكەی دۆزیبوەوە، بۆ بەیانی بەڕاكردن شوێنەكەی هەڵكەند و دۆزییەوە.

بیری زەمزەم لە سەرەتای سەدەی بیست و یەكدا:
هەڵقوڵانە سەرەكیەكەی ئەم بیرە نادیار و جێ ی تێڕوانینە، زانایانی جیۆلۆجی بە گە ... زیاتر بخوێنه‌ره‌وه>>>

ئه‌ستێره‌ناسان وای بۆده‌چن كه‌ له‌ نێو نیزیكه‌ی سه‌د گه‌ڕۆكێك كه‌ تائێستا له‌ كاكێشانی ڕێگای شیریدا دۆزراونه‌ته‌وه‌، نیزیكه‌ی په‌نجا گه‌ڕۆك له‌ چه‌شنی زه‌وی وێڕای هه‌لومه‌رجی به‌كرده‌وه‌ بۆ به‌دیهاتنی ژیان له‌وانه‌یه‌ له‌ ئارادا هه‌بێ. زانایان ده‌ڵێن كه‌ چاوگێڕ (ته‌لسكۆپ)ه‌ فه‌زاییه‌كان تا 15 ساڵی دیكه‌ له‌ توایاندا ده‌بێ بۆ هه‌ڵنانی مه‌ته‌ڵی بوواڵه‌تی ژیان له‌م گه‌ڕۆكانه‌، خه‌ریكی شوێنگێڕی و لێكۆڵینه‌وه‌یان بن.
ئه‌ستێره‌ناسان ماوه‌ی ئه‌م ساڵانه‌ی دوایی، زیاتر له‌ سه‌د گه‌ڕۆكێكیان دۆزیوه‌ته‌وه‌ كه‌ له‌ مه‌داری ئه‌ستێره‌گه‌لی دیكه‌دا جگه‌ له‌ خۆر(ئه‌ستێره‌ی كۆره‌گه‌ی هه‌تاوی) ده‌خولێنه‌وه‌.
ته‌واوی ئه‌و گه‌ڕۆكانه‌ له‌ چه‌شنی مشته‌ری گۆگه‌لێكی قه‌واره‌ مه‌زنن كه‌ بواری گه‌شه‌ و سه‌رهه‌ڵدانی بوونه‌وه‌رگه‌لی زیندوویان تێدا به‌دی ناكرێ.
به‌ڵام نه‌زه‌رییه‌ی زانستی به‌ ئێمه‌ ده‌ڵێ كه‌ كۆگه‌رۆكێك له‌ چه‌شنی زه‌وی ... زیاتر بخوێنه‌ره‌وه>>>